Sözleşme İmzalamadan Önce Mutlaka Okuyun!

Sözleşme İmzalarken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

Çalıştığınız gemilerde herhangi bir mağduriyete uğramamanız ya da çalışma koşullarınızı belirleyebilmeniz için iş sözleşmesi imzalamanız önemlidir. Uluslararası Taşımacılık İşçileri Federasyonu (ITF), denizde çalışan gemi adamlarının çalışma ve yaşam koşullarını iyileştirebilmek için bir mücadele yürütmektedir. Bu nedenle öncelikle ITF sözleşmeli ya da ITF onaylı bir toplu sözleşmeye bağlı olan gemilerde çalışmayı tercih etmenizi öneririz. Bunun olmadığı durumlarda çalışma yaşamınızda haksızlığa uğramamanız için, kişisel iş sözleşmenizi imzalamadan önce mutlaka aşağıdaki maddelerin sözleşmenizde yer alıp almadığını kontrol etmelisiniz.

• İlk olarak işe başlamadan önce mutlaka bir iş sözleşmesi imzalayın. Sözleşme hem çalışma koşullarınızı, sözleşme sürenizi garanti altına alır hem de elinizdeki yasal dayanaklarınızdan biridir.
• Asla boş kâğıtlara imza atmayın. Koşulları, süresi belirtilmemiş ya da maddeleri anlaşılmayan herhangi bir sözleşmeyi imzalamayın. Sözleşmenizi mutlaka okuyup anladıktan sonra imzalayın.
• Eğer sendikalı bir gemide çalışacaksanız, iş sözleşmenizin, bu sendikaya ait olan toplu sözleşmeye atıfta bulunmasına dikkat edin. İmzaladığınız kişisel iş sözleşmesi, herhangi bir toplu sözleşmeye atıfta bulunuyorsa, bu toplu sözleşmenin tüm koşullarına uygun olup olmadığını kontrol edin. Sözleşmenizin imzalı ve kaşeli bir kopyasının mutlaka sizde kalmasını sağlayın.
• Sözleşme sürenizin yani çalışma sürenizin açıkça belirtildiğinden emin olun.
• Gemi sahibinin, tek taraflı olarak değişiklik yapmasına imkân sağlayan bir maddenin yer aldığı sözleşmeye asla imza atmayın. Sözleşmede yapılacak herhangi bir değişiklik, her iki tarafın da onayı alınarak yapılmalıdır.
• Temel maaşınızın (giydirilmemiş ücretinizin) ve çalışma saatlerinizin -örneğin haftalık çalışma saati 40, 44 veya 48 saattir gibi- sözleşmede belirtilmesine dikkat edin. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), haftalık çalışma saatini maksimum 48 saat olarak açıklar. Aylık çalışma saati en fazla 208 saattir.
• Sözleşmede fazla mesainin nasıl ödeneceği ve nasıl hesaplanacağı açıkça anlatılmalıdır. Normal çalışma saatleriniz dışında çalıştığınız her saatin hesaplanması için, belirli bir fazla mesai katsayısı (oranı) sözleşmenizde yer almalıdır. Bununla birlikte, bazı gemilerde, önceden belirlenmiş aylık fazla mesai süresi güvence altına alınmıştır. Örneğin ITF sözleşmelerinde 103 saat fazla mesai güvence altındadır. Bu saatlerin dışında çalışılan fazla mesai ücretleri de sözleşmenizde açıkça yer almalıdır. ILO, tüm fazla mesailerin, normal çalışma saati ücretinin en az 1,25 katı olması gerektiğini açıklar.
• Bir ayda kaç günlük izin ücreti alacağınızın sözleşmede açıkça belirtilmesi gerekir. ILO, en az, bir yılda 30 günlük, bir takvim ayı içinde ise 2,5 günlük izin ücreti ödenmesi gerektiğini açıklar.
• Temel maaş, fazla mesai ve izin ücreti sözleşmenizde açıkça ve madde madde belirtilerek yer almalıdır.
• Gemiye katılma ya da yurda iade masraflarının kısmen ya da bütünüyle sizin sorumluluğunuza ait olduğunu belirten sözleşmeye imza atmayın.
• Sözleşme süreniz boyunca, maaşınızın bir kısmını ya da tamamını gemi sahibinin saklı tutmasına olanak sağlayan sözleşmeye imza atmayın. Her takvim ayı sonunda maaşınızı tam olarak almaya ve bunun gerçekleşmediği durumlarda ise maaşınızı talep etme hakkınız vardır.
• Genellikle kişisel sözleşmelerde ek sosyal yardımların neler olduğu bilgisi detaylı biçimde yer almaz. Bundan dolayı, hangi koşullarda tazminat alınacağını gösterir yazılı bir sözleşme formu ya da sözleşme yerine geçen bir belgeyi, gemi sahibine onaylatarak almaya çalışın. Bu haller aşağıdaki şekilde sıralanabilir;
  • Sözleşme süresi boyunca hastalık ya da sakatlık hâlleri,
  • Ölüm (aileye ödenecek tazminat),
  • Geminin hasara uğraması,
  • Geminin hasara uğramasından kaynaklı personelin zarara uğraması,
  • Sözleşmenin süresinden önce feshedilmesi.

13. Seçtiğiniz bir sendika tarafından temsil edilme, bu sendika ile iletişim kurma, ona danışma veya katılma hakkınızı kısıtlayan herhangi bir sözleşmeye imza atmayın.
14. İmzaladığınız sözleşmenin bir kopyasının size verilmesini talep edin ve sözleşmenin bir kopyasını saklayın.
15. Yurda iade masraflarını talep etme hakkınızın sözleşmede açıkça belirtildiğinden emin olun.
16. Sözleşmenizin hangi şartlarda feshedileceğini kontrol edin. Ayrıca sözleşmede, gemi sahibinin sözleşmeyi feshetmeden kaç gün önce size haber vermesi gerektiği de yazılmalıdır.
17. Unutmayalım ki, kendi isteğinizle imzaladığınız sözleşme ya da anlaşma, her ne koşul ve durum içerirse içersin, yasal bir evraktır ve yasalar önünde geçerlidir.